Betere samenwerking tussen preventie en zorg, een stevigere inzet op gezonde leefomgeving en toenemende risico’s rond infectieziekten.
Zomaar wat grote uitdagingen waar de publieke gezondheid de komende jaren voor staat. Om die uitdagingen aan te kunnen, wordt het steeds belangrijker om te beschikken over een goed functionerend ‘kennisnetwerk’ dat maatschappelijke vraagstukken oppakt. In zo’n netwerk kunnen we kennis laten stromen tussen beleid, praktijk en onderzoek. Welke kennisvragen doen er vooral toe? Welke kennis is al beschikbaar? Hoe kunnen we kennis beter met elkaar delen, waardoor we deze zinvol kunnen inzetten voor de grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd?
Geleerde les
‘Besteed niet alleen aandacht aan academische vraagstukken, maar ook aan actuele beleidsvragen. Ook als ze ‘ad hoc’ naar voren komen.’
Een goede volksgezondheid is afhankelijk van veel verschillende factoren. Vraagstukken in de publieke gezondheid zijn dus per definitie complex. En er is meestal meer dan één antwoord te vinden. Daar kun je alleen maar uitkomen in een goede samenwerking tussen beleid, praktijk en onderzoek. Én door samen te bouwen aan een kennisnetwerk dat raad weet met de verschillende dimensies van maatschappelijke vraagstukken. De academische werkplaats is dé plek waar deze samenwerking gestalte krijgt.
‘Sluit zoveel mogelijk aan bij beleidsplannen en bestaande werkzaamheden van partners. Betrokkenheid van alle partners voorkomt afhaken.’
Door het ontbreken van heldere regie en afstemming
...wordt dezelfde kennis op meerdere plaatsen ontwikkeld.
...worden kennis en expertise onvoldoende gedeeld.
...blijven lacunes in kennis bestaan.
...komen lokale en regionale vraagstukken onvoldoende op de landelijke kennisagenda.
...komt landelijke kennis slechts moeizaam bij beleid en praktijk terecht.
...hebben gemeenten nog te weinig aansluiting bij wat kennisinstituten produceren.
...benutten gemeenten nog onvoldoende de mogelijkheden om op onderzoeksprogramma’s te sturen.
Te weinig regie en afstemming
Op veel plaatsen zoeken mensen naar samenwerking rond publieke gezondheid. Ze realiseren zich dat iedere partner weer een ander stukje van de kennispuzzel in handen heeft. Alleen door samen te werken, kun je je doelen bereiken en de gezondheid van burgers verbeteren. De intenties om het samen te doen zijn meestal goed, maar de praktijk is erg weerbarstig. Het ontbreekt te vaak aan heldere regie en een effectieve afstemming.
‘Kies voor een dynamische werkwijze. Haal kennisvragen op via een ‘snelkookpan-methode’, of werk met thema- of klankbordgroepen.’
Relevante aspecten
Voor een goed onderbouwd, integraal lokaal beleid is het van belang om relevante aspecten op het brede gebied van gezondheid, participatie, zorg en welzijn in de wijk in kaart te brengen.
Kenmerken inwoners
bevolkingsaantal en leeftijdsopbouw
bevolkingsprognose
etniciteit
Leefstijlfactoren
middelengebruik
overgewicht
eetgewoonten
lichamelijke activiteit
Gemeenschap en sociaal netwerk
sociale cohesie
Leef- en werkomstandigheden
ecologie
voorzieningen
criminaliteit
sociale samenstelling
sociaaleconomische status/onderwijs- en arbeidsparticipatie
Gezondheid
gezondheid algemeen
lichamelijke/psychische gezondheid
zelfredzaamheid
kwetsbaarheid
Ondersteuning, welzijn, wonen en zorg
Een voorbeeld: het wijkprofiel
Op veel plekken in Nederland wordt gewerkt aan wijkprofielen. Een wijkprofiel helpt bij het kiezen van prioriteiten en activiteiten rond gezondheid, afgestemd op wensen en behoeften van de burgers in een wijk. Door de relevante aspecten van gezondheid, participatie, zorg en welzijn in de wijk in kaart te brengen, ontstaat kennis voor beleid én praktijk. Het opsporen van de onderlinge samenhang van problemen biedt daarbij zicht op de diepere oorzaken daarvan.
‘Wees kritisch over de praktische uitvoerbaarheid en sluit een ‘gelegenheidsovereenkomst’: wie gaat wat doen en hoe borgen we de capaciteit?’
Kaats, E. en Opheij, W., Leren samenwerken tussen organisaties, Kluwer, Deventer, 2012.
Bewust en doelgericht samenwerken: een model
Goede intenties zijn belangrijk, zeker om een complexe opdracht als het maken van een wijkprofiel te kunnen volbrengen. Maar intenties zijn niet voldoende om een kennisnetwerk daarin ook echt te laten slagen. Zelfs als alle partners dezelfde ambitie delen – gezondere burgers bijvoorbeeld – komt een samenwerkingsverband niet vanzelf tot stand. Het werkt pas echt als een kennisnetwerk expliciet oog heeft voor de vijf invalshoeken van samenwerking die Kaats en Opheij hebben geformuleerd.
Volgens Kaats en Opheij is een samenwerking kansrijk ‘wanneer mensen en organisaties zich met elkaar weten te verbinden in een betekenisgevend proces dat recht doet aan de belangen en gericht is op een betekenisvolle ambitie.’
Het model van Kaats en Opheij helpt bij het opzetten van een effectief regionaal kennisnetwerk. Maar de uitdaging is groter. Want ook op landelijk niveau heeft samenwerking – en dan tússen regionale kennisnetwerken en mét landelijke kennisinstituten – een grote meerwaarde. Ook hier spelen de academische werkplaatsen als initiatiefnemer een cruciale rol. In de regio organiseren zij een kennisnetwerk met partners. Hoe zorgen we er dan voor dat de regionale kennisnetwerken en landelijke kennisinstituten de werkzaamheden afstemmen en hun kennis delen?
Beweeg met de muis over de verschillende onderdelen voor meer informatie
‘Herzie zo nodig de organisatiestructuur, zodat deze praktisch, daadkrachtig, transparant en vooral inspirerend blijft. Heb aandacht voor zowel onderzoek als voor beleid en praktijk.’
Op weg naar effectieve samenwerking
Door zowel in regionale als landelijke initiatieven oog te hebben voor de vijf invalshoeken van samenwerking, werken we samen aan een optimaal functionerend kennisnetwerk dat de uitdagingen van de toekomst aankan!
